حساب حسابه
موضوعات حسابداری اقتصاد بورس اکسل مالیاتی علمی بهداشتی دین و زندگی و اطلاعات عمومیحساب حسابه
موضوعات حسابداری اقتصاد بورس اکسل مالیاتی علمی بهداشتی دین و زندگی و اطلاعات عمومیحسابداری فروش اقساطی
حسابداری فروش اقساطی چیست؟
امروزه حسابداری کاربرد‌های بسیار زیادی در کسب و کار‌ها دارد و به عنوان یکی از اجزای اصلی در واحد‌های تجاری شناخته می‌شود. در واقع حسابداری با تجزیه و تحلیل، ثبت، جمع آوری، اندازه گیری و تخلیص اطلاعات به مدیران کسب و کار‌ها در اتخاذ تصمیم‌های مناسب کمک می‌کند. یکی از کاربرد‌های حسابداری در فروش اقساطی محصولات یا دارایی‌ها می‌باشد.
فروشنده با استفاده از اصول و روش‌های حسابداری فروش اقساطی مدیریت و کنترل دقیقی بر امور مالی کسب و کار خود به دست می‌آورد. همچنین به صورت دقیقی تمام معاملات و خرید و فروش‌های خود را ثبت، بررسی و تحلیل می‌کند. علاوه بر این فروشنده به کمک حسابداری فروش اقساطی می‌تواند سود و زیان حاصل از فروش اقساطی محصولات و دارایی‌های خود را محاسبه کند.
نحوه ثبت حسابداری فروش اقساطی
در فروش اقساطی باید فروشنده از تجربه کافی در این زمینه برخوردار باشد زیرا در طول مدت پرداخت اقساط توسط خریدار ممکن است با مشکلات زیادی مواجه شود. در ثبت حسابداری فروش اقساطی، حسابدار باید اقساط به تعویق افتاده در هر قرارداد را که هنوز شناسایی نشده‌‌اند را بررسی کند و همچنین درصد سود ناخالص از فروش اقساطی برای هر سال را به صورت جداگانه محاسبه کند. به عبارتی برای محاسبه و بررسی و ثبت حسابداری فروش اقساطی، حسابدار باید به صورت زیر عمل کند.
- محصولاتی که به شیوه فروش اقساطی به فروش رفته‌اند از انواع دیگر روش‌های فروش جدا ثبت کرده و مطالبات و اقساط مربوط به هر قرارداد را که در دفاتر حسابداری طبقه‌بندی شده‌اند، پیگیری کنند.
- بررسی، ثبت و مدیریت رسیدهای پرداخت و دریافت وجه از جمله مواردی است که در ثبت حسابداری فروش اقساطی باید به آن توجه کرد.
- در پایان هر سال مالی، می‌بایست درآمد حاصل از فروش اقساطی محصولات و هزینه‌های جانبی آن را به حساب سود ناخالص منتقل شود.
- محاسبه نرخ سود ناخالص در حسابداری فروش اقساطی از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که باید توسط حسابدار و فروشنده انجام شود.
- برای به دست آوردن سود ناخالص، می‌بایست نرخ سود ناخالص سال جاری در مبالغ جمع‌آوری شده از مطالبات فروش در همان سال اعمال شود.
- همچنین نرخ سود ناخالص سال‌های گذشته باید در رسیدهای نقدی مربوط به دوره‌های قبلی، اعمال شود و میزان حاصل از سود ناخالص محاسبه شود.
- هرگونه سود ناخالص معوقه در پایان سال جاری، به سال بعد منتقل می‌شود تا در تاریخ بعدی با پرداخت مطالبات مربوطه شناسایی شود.
انواع روش های ثبت حسابداری فروش اقساطی
در شرکت‌ها و کسب و کارهای بزرگ حسابداران برای محاسبه سود ناخالص حاصل فروش اقساطی و گزارش تأثیرات آن در صورت‌های مالی از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که این روش‌ها عبارت‌اند از: روش اقساطی، روش بازیافت بهای تمام شده، روش تعهدی
روش اقساطی: این روش نسبت به سایر روش‌ها بیشتر مورد توجه جامعه حسابداران قرار گرفته است زیرا در شرایط مختلف کاربرد‌های زیادی دارد. در روش اقساطی درآمد با دریافت اقساط تحقق می‌یابد. طبق قوانین و اصول استاندارد‌های حسابداری، وجوه دریافتی از مشتری بابت اقساط به دو قسط تقسیم می‌شود: یک قسمت به عنوان بهای کلی محصول و قسمت دیگر به عنوان سود ناخالص تحقق یافته تلقی می‌شود. برای مثال فرض کنید قیمت فروش محصولی ۱۰۰۰۰۰ ریال است و قیمت تمام شده آن برای فروشنده ۷۵۰۰۰ ریال باشد. در این صورت نسبت سود ناخالص به درآمد فروش ۲۵٪ و نسبت بهای تمام شده به درآمد فروش برابر با ۷۵٪ می‌باشد. بنابراین در زمان دریافت اقساط از مشتری ۷۵٪ آن بابت قیمت تمام شده محصول و ۲۵٪ آن به عنوان سود ناخالص و در دفاتر حسابداری ثبت می‌شود. به طور کلی در این روش سود ناخالص به تناسب اقساط دریافتی و نسبت به مانده مطالبات شناسایی می‌شود و با پرداخت هر قسط ثبت می‌شود.
روش دریافت بهای تمام شده: در بعضی موارد ممکن است فروشنده حق فسخ قرارداد را برای خریدار تضمین کند و چنانچه شرایط معامله نامطمئن و با ابهام زیادی همراه بود و همچنین شرایط و وضعیت مالی خریدار قابل پیش بینی نبود در این صورت یافتن مبنایی برای برآورد قابل وصول بودن اقساط غیر ممکن خواهد بود. در چنین شرایطی می‌توان از روش دریافت بهای تمام شده در حسابداری فروش اقساطی استفاده کرد. در روش دریافت بهای تمام شده تا زمانی که قیمت تمام شده محصول فروخته شده به طور کامل دریافت نشود، سودی شناسایی نخواهد شد و بعد از اینکه همه مبلغ تمام شده محصول دریافت شد مه مبالغ باقی مانده از اقساط بعد از وصول به عنوان سود در دفاتر حسابداری شناسایی و ثبت می‌شوند. برای مثال خریدار یک سفته به مبلغ دو میلیون ریال صادر و در اختیار فروشنده برای خرید محصول یا دارایی می‌گذارد. قیمت تمام شده محصول یا دارایی ۱۵۰۰۰۰۰ ریال است و خریدار تعهد کرده است که ۱۰۰۰۰۰ ریال به فروشنده در قالب اقساط ماهیانه پرداخت کند. مبلغ اقساط شامل ال و سود تضمین شده بابت مانده مطالبات با نرخ ۱۲٪ در سال می‌باشد. ثبت فروش اقساطی به روش دریافت بهای تمام شده در بازه زمانی فروش به شرح زیر است.
میزان مبلغ اسناد دریافتی بابت اقساط: ۲۰۰۰۰۰۰
قیمت تمام شده محصول یا دارایی: ۱۵۰۰۰۰۰
سود تحقق نیافته فروش اقساطی: ۵۰۰۰۰۰
حساب سود تحقق نیافته فروش به عنوان حساب کاهنده اسناد دریافتی اقساط در ترازنامه منعکس می‌شود در نتیجه هیچ‌گونه سود ناخالص در صورت سود و زیان در بازه زمانی فروش شناسایی نمی‌شود. به طور کلی در این روش فرض بر این است که وجه دریافتی در ابتدا صرف پوشش بهای تمام شده محصول یا دارایی‌ها می‌شود و پس از دریافت بهای تمام شده، وجه نقد دریافتی به عنوان سود ناخالص شناسایی و محاسبه می‌شود.
روش تعهدی: اگر فروشنده در مورد قابلیت وصول درآمد حاصل از فروش، اطمینان معقولی از دریافت وجه توسط خریدار داشته باشد و همچنین فروشنده هیچ‌گونه تعهد الزام آوری را از مشتری درخواست نکند در این صورت می‌توان از روش تعهدی برای ثبت حسابداری فروش اقساطی استفاده کرد. در این روش سود ناخالص تحقق یافت در مقطع فروش کالا شناسایی شده و در حساب‌ها ثبت می‌شود. به عبارت ساده‌تر در روش تعهدی فرض بر این است که نسبت به دریافت اقساط در آینده تعهد و عدم اطمینانی وجود ندارد. بر اساس آن سود ناخالص فروش مربوط به دورهای است که در آن فروش انجام شده است و به دو صورت ثبت در زمان عقد قرارداد فروش اقساطی و ثبت در زمان پایان سال مالی انجام می‌شود.
معمولاً در قرارداد‌های فروش اقساطی تأکید می‌شود که اگر خریداران در پرداخت اقساط کوتاهی کنند فروشنده طبق قرارداد می‌تواند برای بقیه مطالباتش محصول را تملیک کند و مجدد آن را به دیگران بفروشد همچنین می‌تواند اقدامات قانونی را به‌واسطه اسنادی که از خریدار هنگام عقد قرارداد دریافت کرده انجام دهد.
انواع حساب‌ها در حسابداری فروش اقساطی
به طور کلی برای ثبت عملیات فروش اقساطی معمولاً از حساب‌های مختلفی استفاده می‌شود که در این بخش با آنها آشنا خواهیم شد.
حساب فروش اقساطی: در این نوع حساب فروش‌های اقساطی محصولات به مبالغی معادل با قیمت فروش نقدی آنها ثبت می‌شوند.
حساب بهای تمام شده فروش اقساطی: در این نوع حساب اگر فروشنده از سیستم ثبت موجودی محصول استفاده کند، هنگام فروش محصول این حساب معادل بهای تمام شده محصول فروش رفته بدهکار خواهد شد. اما اگر سیستم ثبت به صورت دورهای باشد چنین حسابی وجود ندارد.
حساب اقساط دریافتی: هنگام فروش اقساطی محصول این حساب معادل کل مطالبات فروشنده بدهکار خواهد شد و در صورت دریافت اقساط شامل: اصل و سود پول، این حساب بستانکار خواهد شد. همچنین در صورتی که سررسید اقساط فروش محصول تا یک سال از تاریخ ترازنامه باشد به عنوان دارایی جاری ثبت می‌شود و در غیر این صورت به عنوان دارایی غیر جاری ثبت خواهد شد.
حساب سود تحقق نیافته: اختلاف بین قیمت فروش محصول به صورت نقدی و قیمت فروش اقساطی محصول به عنوان بستانکار در این حساب ثبت می‌شود و در صورت دریافت اقساط با گذر زمان قسمتی از این سودها، تحقق یافته و به حساب درآمد سود منتقل می‌شود.
حساب سود ناخالص تحقق نیافته: در بعضی از روش‌های فروش اقساطی محصول سود ناخالص در بازه فروش تحقق یافته تلقی نمی‌شود و به عنوان بستانکار در این حساب ثبت می‌شود اما در صورت دریافت اقساط یا بعد از گذشت مدتی تحقق یافته تلقی شده و از این حساب خارج و به حساب سود ناخالص تحقق یافته منتقل خواهد شد.
