انواع حساب‌ها برای شناخت بهتر ماهیت حساب های حسابداری

در علم حسابداری حساب‌ها از منظر انتقال پیدا کردن یا منتقل نشدن به دوره مالی بعدی، در دسته‌های مختلف قرار می‌گیرند. شناخت انواع حساب در حسابداری، به شناخت بهتر ماهیت حساب ها کمک می‌کند. به‌طورکلی، انواع حساب‌ها در حسابداری در سه دسته جای می‌گیرند که در ادامه آن‌ها را به‌طورکامل بررسی می‌کنیم:

حساب‌های موقت یا حساب‌های سود و زیانی

حسابهای موقت یا سود و زیانی، حساب‌هایی هستند که با پایان یافتن دوره مالی با یک حساب واسطه بسته شده و مانده آن‌ها به دوره مالی بعد انتقال نمی‌یابد. برخی از حساب‌های موقت باعث تغییر حساب سرمایه خواهند شد. حساب‌های مربوط به صورت سود و زیان جزو حساب‌های موقت هستند، زیرا مانده این حساب‌ها به حساب خلاصه سود و زیان که همان حساب واسطه هست بسته می‌شوند. ازجمله این حساب‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
درآمد/فروش
خرید
هزینه‌های مستقیم خرید
برگشت از فروش و تخفیفات
برگشت از خرید و تخفیفات
تخفیفات نقدی خرید و فروش

کلیه هزینه‌ها

مانده حساب خلاصه سود و زیان، سود یا زیان ویژه دوره مالی است که به حساب سود و زیان انباشته که یک حساب دائمی است انتقال می‌یابد. در نتیجه در پایان دوره مالی، مانده‌ای از این حساب‌ها وجود ندارد که به دوره مالی بعد منتقل شود. در نظر داشته باشید که ماهیت درامد در حسابداری بستانکار است. 

حساب‌های دائمی؛ انواع حساب‌های ترازنامه‌ای

حساب‌های دائمی یا ترازنامه‌ای همان‌طور که از نامشان پیداست، دائمی‌اند. به‌عبارتی مانده آن‌ها مربوط به یک دوره مالی نبوده و در پایان هر دوره مالی مانده آن‌ها به دوره مالی بعد انتقال می‌یابد. می‌توان گفت که کلیه حساب‌های موجود در ترازنامه، جزو حساب‌های دائمی محسوب می‌شوند. به همین دلیل بوده که نام دیگر آن‌ها، حساب ترازنامه‌ای است. ازجمله این حساب‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حساب‌های موجودی نقد و بانک
• حسابهای دریافتنی/پرداختنی
• موجودی مواد و کالا
• پیش دریافت‌ها
• پیش پرداخت‌ها

در توضیح ماهیت حساب‌های دائم حسابداری، باید گفت ماهیت حساب های دریافتنی، ماهیت حساب خرید و ماهیت حساب بانک، از نوع ماهیت بدهکار و ماهیت حساب فروش و ماهیت پیش دریافت فروش هم از نوع بستانکار است.

حساب‌های مختلط؛ ترکیبی از حساب‌های دائمی و موقت

این حساب‌ها همان‌طور که از نامشان پیداست، مخلوطی از حساب‌های دائمی و موقت به شمار می‌روند. بدین ترتیب در پایان دوره مالی، با استفاده از تعدیلات، آن قسمت از مانده حساب که جزو حساب‌های موقتی است باید به‌عنوان درآمد/هزینه دوره شناسایی شود و به خلاصه سود و زیان بسته می‌شوند و الباقی که جزو حساب‌های دائمی است به ترازنامه پایان دوره انتقال می‌یابد.

پیش پرداخت‌های هزینه، پیش دریافت‌های درآمد نمونه‌ای از حساب‌های مختلط هستند. ماهیت پیش پرداخت و پیش دریافت به ترتیب بدهکار و بستانکار است.

معرفی ماهیت متداول‌ترین حساب ها در حسابداری

ماهیت های حسابداری براساس نوع حساب متفاوت هستند و شناخت کامل آن‌ها کار دشواری است. در ادامه قصد داریم چند مورد از متداول‌ترین انواع ماهیت حساب ها را به‌طورکامل معرفی کنیم و توضیح دهیم در کدام دسته از انواع ماهیت حساب ها در حسابداری قرار می‌گیرند.

ماهیت فروش در حسابداری

موسسات بازرگانی با فروش کالای خود درآمد کسب می‌کنند که درآمد حاصله در حساب فروش یا فروش کالا ثبت می‌شود. حساب فروش حسابی است که معادل قیمت فروش کالاهایی که در طول دوره مالی به‌طور‌نقد یا نسیه به فروش می‌رسند، بستانکار می‌شود. ماهیت فروش در حسابداری بستانکار بوده و با ثبت بستانکار افزایش و با ثبت بدهکار کاهش می‌یابد.

ماهیت پیش پرداخت در حسابداری

در مواردی ممکن است پیش از اینکه هزینه‌ای اتفاق بیفتد، وجه کل هزینه برای مدتی بعد به‌طور‌یکجا پرداخت شود؛ مثل پرداخت اجاره ۶ ماه آینده دفتر یا محل کار یا پرداخت حق بیمه یکساله ساختمان. در این موارد چون هنوز هزینه‌ای اتفاق نیفتاده است، مبلغ پرداختی را در حسابی تحت‌عنوان پیش‌پرداخت ثبت می‌کنیم.

در زمانی که هزینه اتفاق افتاد، یعنی مدت آن سپری شد، از این حساب خارج و به حساب هزینه سال منظور می‌شود؛ بنابراین ماهیت پیش پرداخت در حسابداری بدهکار است. توجه داشته باشید که مانده‌حساب پیش‌پرداخت جزو دارایی‌های جاری و یک حساب دائمی است.

ماهیت درامد در حسابداری

درآمد، حاصل فروش کالا یا خدمات به مشتریان است که باعث افزایش سرمایه می‌شود. باید بدانیم ماهیت درامد در حسابداری همیشه بستانکار است و با ثبت بستانکار افزایش می‌یابد.

ماهیت خرید در حسابداری

حساب خرید حسابی است که بهای کالاهای خریداری‌شده در یک دوره مالی اعم از خرید نقد یا نسیه در آن ثبت شده و در واقع با خرید کالا ثبت بدهکار می‌شود. ماهیت خرید در حسابداری، بدهکار است که با ثبت بدهکار افزایش و با ثبت بستانکار کاهش خواهد یافت.

ماهیت حساب دریافتنی در حسابداری

حساب‌های دریافتنی نشان‌دهنده مطالبات واحد تجاری از اشخاص و شرکت‌ها است. این حساب ممکن است از فروش کالا یا ارائه خدمات، پرداخت مساعده، پرداخت وام یا مواردی از این قبیل ایجاد شود. با‌توجه‌به اینکه حسابهای دریافتنی جزو دارایی‎های واحد اقتصادی هستند و دارایی‌ها نیز ماهیت بدهکار دارند، ماهیت حسابهای دریافتنی هم بدهکار خواهد بود.