ماهیت حساب ها در حسابداری

اطلاعات در صورت‌های مالی در فرم T شکل نوشته می‌شوند. برخی از این اطلاعات در سمت راست و برخی در سمت چپ قرار می‌گیرند. ماهیت حسابها در حسابداری، محل قرارگیری این اطلاعات در فرم‌های مالی را تعیین می‌کند.

به‌طور کلی اصلی ترین معادله حسابداری شامل بخش دارایی ها در سمت راست و بدهی ها و سرمایه در سمت چپ است:

دارایی = بدهی + سرمایه

برای تشخیص ماهیت حسابهای بدهکار و بستانکار می‌توان گفت، به حساب‌هایی که متعلق به سمت راست معادله حسابداری باشند، حساب با ماهیت بدهکار گفته می‌شود. ازجمله این موارد می‌توان به موجودی نقد و بانک، حساب‌های دریافتنی، موجودی کالا، دارایی‌های ثابت، هزینه‌ها و بهای تمام شده اشاره کرد. همچنین، به حساب‌هایی که متعلق به سمت چپ معادله حسابداری باشند، حساب با ماهیت بستانکار گفته می‌شود؛ ازجمله این نوع حساب‌ها می‌توان به حساب‌های پرداختنی، تسهیلات، سرمایه، درآمد و فروش اشاره کرد.

هر فعالیت موثر بر معادله اصلی حسابداری، ممکن است باعث افزایش یا کاهش این حساب‌ها شود. نحوه ثبت افزایش یا کاهش هر حساب نیز به ماهیت آن بستگی دارد. افزایش در حساب‌های با ماهیت بدهکار، در ستون بدهکار ثبت می‌شود و کاهش در حساب‌های با ماهیت بدهکار در ستون بستانکار ثبت می‌شود. به زبان ساده‌تر، افزایش هر دارایی، در سمت راست حساب آن (بدهکار) ثبت خواهد شد؛ کاهش هر دارایی نیز روی سمت چپ حساب (بستانکار) تاثیر دارد.

بااین‌حال، افزایش در حساب‌هایی با ماهیت بستانکار، در ستون بستانکار ثبت می‌شود و کاهش در حساب‌های با ماهیت بستانکار، در ستون بدهکار ثبت خواهند شد؛ بنابراین می‌توان گفت ماهیت حسابهای پرداختنی یا ماهیت حساب سرمایه، بستانکار یا در اصطلاح (بس) و ماهیت پیش پرداخت، بدهکار یا در اصطلاح (بد) است.

آشنایی با انواع ماهیت حسابها در حسابداری

در حسابداری ۴ نوع ماهیت وجود دارد که آشنایی با آن‌ها به حسابداران برای ثبت گزارش‌های مالی کمک بزرگی می‌کند. در ادامه هرکدام از انواع ماهیت های حسابداری را بررسی می‌کنیم:

ماهیت بدهکار در حسابداری (Debit)

در حسابداری و صورت‌های مالی، حساب‌‌های گیرنده ماهیت بدهکار دارند. حساب‌هایی با ماهیت بدهکار، شامل موارد زیر می‌شوند:

• موجودی نقد و بانک
• حساب‌های دریافتنی
• موجودی کالا
• دارایی‌های ثابت
• هزینه‌ها
• بهای تمام‌شده

در بخش قبل نیز اشاره کردیم که حساب‌هایی با ماهیت بدهکار در سمت راست معادله حسابداری قرار می‌گیرند. ماهیت هزینه ها در حسابداری، ماهیت حسابهای دریافتنی و سایر انواع حساب با ماهیت بدهکار، یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین انواع ماهیت حسابها در حسابداری به شمار می‌روند.

ماهیت بستانکار در حسابداری (Credit)

حساب‌هایی با ماهیت بستانکار در حسابداری، جزو دسته ارزش‌دهنده محسوب می‌شوند. ازجمله حساب‌هایی با ماهیت بستانکار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حساب‌های پرداختنی
• تسهیلات
• سود انباشته
• سرمایه
• درآمد
• فروش

در معادلات حسابداری دوطرفه، حساب‌هایی با ماهیت بستانکار در سمت چپ قرار می‌گیرند. این مورد نیز در انواع ماهیت ها در حسابداری، کاربرد بسیاری دارد و همه حسابداران باید به‌خوبی حساب‌هایی که در زیرمجموعه بستانکار قرار می‌گیرند را بشناسند.

ماهیت خنثی در حسابداری (بدون ماهیت)

حساب‌های خنثی، برخلاف حساب‌هایی با ماهیت بدهکار یا بستانکار، در صورت‌های مالی محاسبه نمی‌شوند و جایگاه مشخصی ندارند. حساب‌هایی با ماهیت خنثی ویژگی‌های زیر را دارند:

• در هیچ طرف حساب مالی قرار نمی‌گیرند.
• در گزارش‌ها و صورت‌های مالی ارائه نمی‌شوند.

از حساب‌هایی با ماهیت خنثی فقط برای توضیح و ارائه آمار در برخی از صورت‌های مالی استفاده می‌شود. همچنین، نحوه ثبت این نوع حساب‌ها در حساب‌های پرداختی یا دریافتی مشابه است.

ماهیت دوگانه (بدهکار – بستانکار)

برخی از حساب‌ها وجود دارند که در هر دو طرف معادله‌های حسابداری قرار می‌گیرند و مانده حساب آن‌ها ممکن است بدهکار یا بستانکار باشد. حساب‌هایی مانند حساب جاری شرکا در زیردسته حساب‌هایی با ماهیت دوگانه قرار می‌گیرند.