مایندگان در جریان بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه سال 1401 کل کشور، با بند (5) تبصره (12) ماده واحده لایحه بودجه 1401 با 162 رأی موافق، 59 رأی مخالف و 4 رأی ممتنع از مجموع 242 نماینده حاضر در جلسه موافقت کردند.
در بند (5) تبصره (12) ماده واحده لایحه آمده است: سقف معافیت مالیاتی سالانه موضوع ماده(84) قانون مالیاتهای مستقیم در سال 1401 مبلغ ششصد و هفتاد و دو میلیون (672,000,000)ریال تعیین میشود.
نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی اعم از مجموع مندرج در احکام کارگزینی شامل حق شغل، حق شاغل، فوق العاده مدیریت و فوق العاده مستمر و غیر مستمر و سایر پرداختی‌ها و کارانه به استثنای عیدی پایان سال به شرح زیر میباشد:
1-5- نسبت به مازاد ششصد و هفتاد و دو میلیون (672,000,000)ریال تا یک میلیارد و هشتصد میلیون (1,800,000,000)ریال، ده درصد(10%)
2-5- نسبت به مازاد یک میلیارد و هشتصد میلیون (1,800,000,000)ریال تا سه میلیارد (3,000,000,000)ریال، پانزدهدرصد(15%)
3-5- نسبت به مازاد سه میلیارد (3,000,000,000)ریال تا چهار میلیارد و دویست میلیون (4,200,000,000)ریال، بیستدرصد(20%)
4-5- نسبت به مازاد چهارمیلیارد و دویست میلیون (4,200,000,000)ریال به بالا، سی درصد(30%) میزان معافیت مالیات سالانه مستغلات اشخاص فاقد درآمد موضوع ماده(۵۷) قانون مالیاتهای مستقیم و مالیات بر درآمد مشاغل موضوع ماده(۱۰۱) قانون مالیاتهای مستقیم سالانه به مبلغ سیصد و نود و شش میلیون(396,000,000) ریال تعیین میشود.
قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده، از ۱۳ دی ماه ۱۴۰۰ اجرا خواهد شد. این مالیات در واقع نوعی مالیات بر مصرف است که قانون آن از سال ۸۷ به صورت آزمایشی اجرا میشده‌است.
هر چند قرار بود قانون دائمی و اصلاح شده آن پنج سال بعد تصویب و ابلاغ شود اما ماجرا به درازا کشید و دست آخر بهار امسال قانون دائمی تصویب و در تابستان ابلاغ شد. حالا هم شش ماه از زمان ابلاغ آن گذشته و وقت اجرا رسیده است.
در هر یک از مراحل زنجیره به هم پیوسته تولید و توزیع، هر یک از بنگاه‌ها در زمان خرید مواد اولیه یا دیگر کالاهای مورد نیاز، بهای کالای خریداری شده به علاوه مالیات بر ارزش افزوده (که به صورت درصد ثابتی از بهای کالاست و در قانون کنونی مجلس برای کالاها و خدمات به استثنای برخی کالاهای خاص، به همراه عوارض، ۹ درصد تعیین شده است) را به فروشنده کالا می‌پردازند، اما در زمان فروش کالا یا محصولات تولیدی علاوه بر بهای کالایی که به فروش می‌رسانند، مالیات بر ارزش افزوده را نیز محاسبه و از خریدار کالای خود دریافت می‌کنند. بنابراین باید انتظار افزایش قیمت‌ها را در کالاهای مشمول داشت.
نزدیک به ۱۳ سال قانون مالیات بر ارزش‌افزوده به‌صورت آزمایشی در کشور اجرا شد با این حال در اجرای این قانون همواره ابهاماتی ازجمله اینکه چه گروه‌هایی مشمول این قانون هستند و یا این مالیات به اصل یا سود کالا تعلق می‌گیرد وجود داشته است.
حالا به گفته مسئولان رفع ابهامات فنی و اجرایی، بازنگری در معافیت‌های مالیات بر ارزش افزوده، تغییر در نحوه توزیع درآمدهای مالیات بر ارزش افزوده، متناسب‌سازی جرائم مالیاتی و بحث اصلاح دادرسی نظام مالیاتی از مهمترین تغییرات قانون جدید بوده است.
قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده با قانون آزمایشی تفاوت‌های بسیاری دارد. مهمترین این تغییرات درخصوص رفع چالش‌ها یا ابهاماتی است که در قانون قبلی وجود داشت. قانون قبلی ابهامات و خلأهایی داشت که در این چندسال مشخص شد و در قانون جدید بخش عمده‌ای از این خلأها رفع شد برای مثال تکلیف مالیات عرضه کالا به خود یا تاریخ تعلق خصوصا بابت ارائه خدمات روشن شد.
نمونه دیگر از تغییرات مسئله مربوط به حمل و نقل‌هاست. در قانون فعلی حمل و نقل‌ها بابت مسافر از هر طریقی؛ دریایی، هوایی، جاده‌ای و ریلی معاف است و بابت بار از همه طرق مشمول است اما در قانون جدید حمل و نقل هوایی را جدا کردند و سایر حمل و نقل‌ها نیز جدا و در قانون جدید حمل و نقل ریلی، جاده،ای و دریایی بابت مسافر و کالا معاف شده
مراکز اقامتی و هتل‌ها نیز در قانون فعلی خدمات Hoteling مشمول ارزش افزوده شده ، در قانون جدید مشممل نیست. درواقع مراکز اقامتی و هتل‌هایی که کمتر از سه ستاره و دارای مجوز از گردشگری هستند معاف از ارزش افزوده هستند.
همچنین اگر قانون جدید صحیح اجرا شود دغدغه مالیاتی شرکت‌ها کمتر میشود یعنی در گزارش‌هایشان بندهای مربوط به کسری ذخیره، ارزش افزوده، دعاوی ارزش افزوده و … بسیار کمتر میشود زیرا کلیه اعتبارات پذیرفته شده است.
تغیر دیگری که ایجاد شده نیز مربوط به مالیات برخی کالاهای خاص است. در قانون قدیم نرخ مالیات بر ارزش افزوده در تبصره ماده ۱۶بر سیگار و محصولات دخانی ۱۲ درصد بر انواع بنزین و سوخت هواپیما ۲۰ درصد بود در قانون جدید افزایش بر مالیات افزایش مالیات به طور جزئی مشخص شده است.
البته این‌ها تنها تعداد انگشت‌شماری از تغییرات قانون مالیات بر ارزش افزوده است که به عنوان نمونه ذکر شد.
قانون مالیات بر ارزش افزوده البته قرار بود پیش از این‌ها تصویب و اجرا شود اما به ادعای مجلس قبل تأخیر دولت در ارائه لایحه اصلاحیه قانون بود که موجب طولانی شدن روند بررسی اصلاحیه این قانون شد. هرچند بررسی این لایحه در مجلس بسیار بیشتر از زمان ارائه آن از سوی دولت به طول انجامید.
کالاهای مشمول معافیت مالیات بر ارزش افزوده به این شرح است:
کلیه محصولات کشاورزی فرآوری نشده مشتمل بر محصولات خام زراعی و باغی، گیاهان دارویی، محصولات مرتعی، محصولات جنگل (از جمله چوب خام)، محصولات گلخانه (از جمله سبزی، صیفی، گل و گیاه و انواع قارچ)، دام زنده و خوراک آن، کلیه مواد اصلی تولید مثل دام زنده مطابق پروانه صادره توسط وزارت جهاد کشاورزی، پوسال(کمپوست)، کشت بافت و بستر آماده کشت بافت، بذر، نشاء، نهال، سم و کود، آب مصارف کشاورزی، شیر، پنیر و ماست، تخم ماکیان، آرد و نان، انواع گوشت و فرآورده‌های گوشتی مطابق با فهرستی که هر سال وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تا پایان دی‌ماه برای اجراء در سال بعد به سازمان ارسال می‌کند، برنج، حبوبات، سویا و پروتئین سویا، انواع روغن‌های خوراکی؛ اعم از گیاهی و حیوانی، شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان، تخم‌مرغ نطفه‌دار و تبدیل آن به جوجه یک‌روزه، خمیر کاغذ و کاغذ باطله، دفتر تحریر؛ کاغذ چاپ، تحریر و روزنامه، کتاب، روزنامه، مجله و نشریه، کالاهای وارده همراه مسافر برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق قانون امور گمرکی، انواع شمش طلا(وارداتی و داخلی) و انواع حواله‌های کاغذی یا الکترونیکی دارای پشتوانه صددرصد(۱۰۰%) طلا، دارایی‌های غیرمنقول و انواع حواله‌های کاغذی یا الکترونیکی مبتنی بر آنها، فرش دستباف و مواد اولیه اصلی آن، انواع دارو و واکسن (انسانی و دامی)، لوازم مصرفی درمانی و لوازم توانبخشی، ادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی، تجهیزات نظامی و اطلاعاتی موضوع بندهای «پ»، «ت» و «ث» ماده (۱۱۹) قانون امور گمرکی با رعایت ترتیبات مقرر در بندهای مذکور، تجهیزات و اقلام با کاربرد صرفاً دفاعی، نظامی، انتظامی، امنیتی و اطلاعاتی.
پیشتر قند و شکر هم در لیست معافیت‌ها بودند اما اخیرا معاون سازمان امور مالیاتی گفته: اقلامی چون قند و شکر که در قانون آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده از پرداخت این مالیات معاف بودند، در قانون جدید به دلیل نقش تنظیم‌گری و آسیب‌زا بودن این کالاها از سبد معافیت‌ها حذف شده است و مشمول مالیات بر ارزش افزوده شده‌اند.
مشاور امور مالیاتی اتاق اصناف نیز عنوان کرده که از تاریخ اجرای قانون یعنی ۱۳ دی ماه، تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده باید برچسب معافیت از مالیات بر ارزش افزوده را روی بسته بندی کالاهای مزبور درج کنند.
در بخش خدمات نیز بخش‌های زیر معاف از مالیات محسوب می‌شوند:
خدمات درمانی، تشخیصی و پیشگیری، خدمات توانبخشی و حمایتی و خدمات آرامستان‌ها، خدمات درمانی و پیشگیری دامی و گیاهی، واحدهای ماشینی‌کردن (مکانیزاسیون) آب کشاورزی، کشت بافت و تولید اندام‌های تکثیری گیاهان، خدمات زینک، چاپ، انتشار روزنامه اعم از کاغذی یا الکترونیکی، کتاب، نشریه و خدمات نشر و توزیع آنها به استثنای مؤسسات کمک آموزشی و کنکور و هرگونه تبلیغات کالاها و خدمات داخلی در روزنامه‌ها و نشریات، عملیات و خدمات بانکی شامل دریافت سپرده، اعطای تسهیلات و یا ایجاد اعتبار، ارائه ضمانت‌نامه و انتقال وجه در چهارچوب قوانین مربوط و مصوبات شورای پول و اعتبار، خدمات اعتباری قرض‌الحسنه صندوق‌های قرض‌الحسنه دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران یا سایر مراجع مورد تأیید بانک مذکور و همچنین صندوق‌های قرض‌الحسنه که به موجب قانون تأسیس شده یا می‌شوند، خدمات اقامتی هتل‌های سه ستاره و پایین‌تر، مهمانپذیرها و سایر مراکز اقامتی دارای مجوز از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یا اتحادیه‌های ذی‌ربط، خدمات حمل و نقل (اعم از بار و مسافر) درون و برون‌شهری و بین‌المللی جاده‌ای، ریلی و دریایی، صدور و ابطال، نقل و انتقال واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارای مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار، خدمات بازار سرمایه شامل خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس به تشخیص شورای‌عالی بورس و اوراق بهادار، خدمات بیمه‌های زندگی، خدمات بیمه‌های محصولات کشاورزی، خدمات بیمه اجتماعی و درمان تکمیلی، خدمات مالی و اعتباری اعطای تسهیلات توسط صندوق‌های حمایتی، ضمانت صادرات، سرمایه‌گذاری، بیمه‌ای و پژوهش و فناوری که به موجب قانون یا با مجوز قانون تأسیس شده یا می‌شوند در چهارچوب اساسنامه آنها.
یکی از تغییرات مهم در قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده، تغییر در شکل مالیات‌ستانی از طلاست.
اتاق اصناف ایران در اطلاعیه‌ای به واحدهای صنفی طلا، جواهر و پلاتین در رابطه با قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده، اعلام کرد که با توجه به لازم‌الاجرا شدن قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده از ۱۳ دی ماه، ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده طلا، جواهر و پلاتین از مشتریان دریافت شود.
با این تفاوت که تاکنون هرکس طلا، جواهر یا پلاتین خریداری می‌کرد، ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده‌ای پرداخت می‌کرد، که شامل وزن این اقلام نیز می‌شد. بنابراین هر اندازه قطعه طلایی که خریداری می‌شد سنگین‌تر بود، مالیات بیشتری هم شامل می‌شد، اما با اجرای قانون جدید دیگر مالیات از وزن این کالاها دریافت نمی‌شود و خریدار فقط ۹ درصد مالیات بر اجرت ساخت، حق‌العمل و سود فروشنده را پرداخت خواهد کرد که هزینه‌های خرید این اقلام را کاهش می‌دهد.
سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس درباره خرید نسیه طلا هم گفت: براساس قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده، پیمانکاران و فعالان اقتصادی که به صورت نسیه با مشتریان کار می‌کنند پس از اینکه در سامانه مؤدیان نحوه دریافت وجه معامله خود را ثبت و ضبط می‌کنند، می‌توانند مالیات آن معامله را پس از دریافت اقساط آن از مشتری پرداخت کنند، در حالی که تاکنون چنین نبوده است.
نمایندگان مجلس کلیات طرح مالیات بر عایدی سرمایه را تصویب کردند که از این پس طبق مدت تملک، اگر فردی طلا، ارز، مسکن و خودرو خریداری و سپس اقدام به فروش آن کند، باید از محل سود این معامله، بخشی را به عنوان مالیات پرداخت کند.
چه دارایی‌هایی مشمول مالیات می‌شوند؟
طبق این طرح، مازاد ارزش دارایی در زمان انتقال آن نسبت ارزش تملکش، عایدی سرمایه محسوب و هر نوع نقل و انتقال دارایی‌های زیر در زمان انتقال در کلیه مناطق کشور از جمله مناطق آزاد تجاری اقتصادی و ویژه اقتصادی مشمول مالیات میشود:
۱) املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل
۲) انواع وسایل نقلیه موتوری زمینی
۳) طلا، شمش طلا، طلای آب شده، زیورآلات از جنس طلا، پلاتین و جواهر آلات
۴) انواع ارز خارجی
از سوی دیگر، اگر واحد مسکونی یا وسیله نقلیه مورد معامله، تنها واحد مسکونی یا وسیله نقلیه تحت تملک اشخاص حقیقی بالای ۱۸ سال و بیش از یکسال در تملک وی باشد، مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه نیست.
چه دارایی‌هایی معاف از مالیات بر سرمایه هستند؟
همچنین، اولین انتقال املاک نوساز و نیمه ساخت، انتقال باغ‌ها و زمین‌های زراعی بیرون از حریم شهری، انتقال بلاعوض به والدین، همسر دائم و فرزندان بالای ۱۸ سال و اعطای وکالت به آنها، انتقال ترکه به صورت ارث یا وصیت، انتقال به منظور وقف با تأیید سازمان اوقاف امور خیریه و انتقال قهری املاک مسکونی مشمول پرداخت مالیات مذکور نمی‌شوند.
علاوه براین، هرگونه ارز انتقال یافته از خارج از کشور که منشأ آن به تأیید بانک مرکزی رسیده باشد، به خصوص ناشی از صادرات، در صورتی که عرضه آن در مهلت قانونی مقرر به تأیید بانک مرکزی رسیده باشد، از این مالیات معاف است.
نرخ‌های مالیات بر عایدی سرمایه
آنچه در این زمینه حائز اهمیت است، چگونگی محاسبه این مالیات و نرخ آن است که طبق طرح جدید مجلس، املاک در صورت نگهداری کمتر از یکسال مشمول ۴۰ درصد مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند.
با نگهداری املاک بیش از یکسال، سالانه سه واحد درصد از نرخ مالیات بر عایدی سرمایه کم میشود و از سال دوازدهم به بعد با نرخ ثابت چهار درصد مشمول مالیات می‌شوند.
طبق این گزارش، صاحبان اراضی بایر نیز باید معادل ۴۰ درصد مالیات بر عایدی سرمایه بپردازند.
همچنین، نگهداری انواع خودرو در کمتر از یکسال معادل ۳۰ درصد مشمول مالیات میشود و در صورت نگهداری بیش از یکسال، سالانه ۱۰ واحد درصد از نرخ کم و مالیات مربوطه از سال چهارهم به بعد با نرخ ثابت صفر درصد محاسبه میشود.
از سوی دیگر، نگهداری سایر دارایی‌هایی (طلا، ارز، جواهرآلات و...) که مشمول مالیات بر عایدی سرمایه هستند باید به شرح زیر مالیات متعلقه را بپردازند:
۱) با نگهداری کمتر از یکسال معادل ۳۰ درصد
۲) با نگهداری بیش از یک تا دو سال سالانه ۲۰ درصد
۳) بیش از دو سال معادل ۱۰ درصد
بنابراین، با اجرای مالیات از عایدی سرمایه، اگر یک فرد خانه، طلا، ارز و یا خودرویی را خریداری و سپس براساس زمان تملک اقدام به فروش آن کند، باید از محل سود این معامله، بخشی را به عنوان مالیات پرداخت کند که از این طریق تقاضای سوداگرایانه و دلالی کنترل میشود تا بازارهای مسکن، طلا، ارز و خودرو از حالت سرمایه محور بودن به مصرف متقاضیان نیازمند تغییر کند.
سقف معافیت مالیاتی موضوع ماده (۸۴) قانون مالیاتهای مستقیم در سال ۱۴۰۰ سالانه مبلغ چهارصد و هشتاد میلیون (۴۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تعیین میشود.
نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی اعم از حقوق و مزایا (به استثنای تبصره های (۱) و (۲) ماده (۸۶) قانون مالیاتهای مستقیم و با رعایت ماده (۵) قانون اصلاح پاره‌ای از مقررات مربوط به پایه حقوقی اعضای رسمی هیأت علمی (آموزشی و پژوهشی) شاغل و بازنشسته دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی مصوب ۱۶/۱۲/۱۳۶۸ با اصلاحات و الحاقات بعدی و کارانه و قضات به شرح زیر می باشد:
نسبت به مازاد چهارصد و هشتاد میلیون (۴۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا نهصد و شصت میلیون (۹۶۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال برابر با ده درصد (۱۰%)
نسبت به مازاد نهصد وشصت میلیون (۹۶۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یک میلیارد و چهارصد و چهل میلیون (۱.۴۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال برابر با پانزده درصد (۱۵%)
نسبت به مازاد یک میلیارد و چهارصد و چهل میلیون (۱.۴۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا دو میلیارد و یکصد و شصت میلیون (۲.۱۶۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال برابر با بیست درصد (۲۰%)
نسبت به مازاد دو میلیارد و یکصد و شصت میلیون (۲.۱۶۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا دو میلیارد و هشتصد و هشتاد میلیون (۲.۸۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال برابر با بیست و پنج درصد (۲۵%)
نسبت به مازاد دو میلیارد هشتصد و هشتاد میلیون (۲.۸۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا سه میلیارد و هشتصد و چهل میلیون (۳.۸۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال برابر با سی و پنج درصد (۳۵%)
مازاد بر مبلغ مذکور تا یک و نیم برابر آن مشمول مالیات سالانه ده درصد (۱۰%) و نسبت به مازاد یک و نیم برابر تا دو و نیم برابر آن مشمول مالیات سالانه پانزده درصد (۱۵%) و نسبت به مازاد دو و نیم برابر تا چهار برابر آن مشمول مالیات سالانه بیست درصد (۲۰%) و نسبت به مازاد چهاربرابر مشمول مالیات بیست و پنج درصد (۲۵%) می باشد.
میزان معافیت مالیات سالانه مستغلات اشخاص فاقد درآمد موضوع ماده (۵۷) قانون مالیاتهای مستقیم و مالیات بر درآمد مشاغل موضوع ماده (۱۰۱) قانون مالیاتهای مستقیم، سالانه به مبلغ سیصد و شصت میلیون (۳۶۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تعیین میشود.
براساس بند (الف) تبصره ۶ لایحه مذکور سقف معافیت مالیاتی حقوق موضوع ماده (۸۴) قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۴/۱۲/۱۳۶۶ و اصلاحات بعدی آن در سال ۱۳۹۷ سالانه مبلغ دویست و هفتاد و شش میلیون (۲۷۶٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال تعیین میشود.
نرخ مالیات بر کل درآمد کارکنان دولتی و غیردولتی اعم از حقوق و مزایا، فوق‌العاده و کارانه و غیره به استثنای تبصره ۱ و ۲ قانون مالیات های مستقیم مربوط به امور پژوهشی و دانشگاهی، مازاد بر مبلغ مذکور تا سه برابر آن مشمول مالیات سالانه ده درصد (۱۰%)
نسبت به مازاد سه برابر، تا چهار برابر آن مشمول مالیات سالانه پانزده درصد(۱۵%)
نسبت به مازاد چهاربرابر، تا شش برابر بیست و پنج درصد(۲۵%)
نسبت به مازاد شش برابر ، سی و پنج درصد (۳۵%) تعیین میشود.
میزان معافیت مالیاتی اشخاص موضوع مواد (۵۷) و (۱۰۱) قانون مالیاتهای مستقیم سالانه مبلغ دویست و شانزده میلیون (۲۱۶٫۰۰۰٫۰۰۰)ریال تعیین میشود.