دانستنیهای مالیاتی

 

۱- تعریف مالیات

مالیات قسمتی از دارایی و در آمد اشخاص حقیقی و حقوقی تبعه یا مقیم یا دارای در آمد و ثروت در یک جامعه سیاسی معین (کشور) است که اشخاص یادشده بر حسب قوانین مالیاتی آن جامعه مکلف به پرداخت آن می شوند و در صورت استنکاف مجبور به پرداخت آن خواهند شد.

اصولاً وضع مالیات بایستی به موجب قانون باشد. (بنا به اصل قانونی بودن مالیات که در همه دنیا رعایت می گردد.)

اصل ۵۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیان می دارد که “هیچ نوع مالیات وضع نمی شود مگر به موجب قانون، موارد معافیت و بخشودگی و تخفیف مالیاتی به موجب قانون مشخص می شود.”

قوانین مالیاتی درهر کشوری جزء حقوق عمومی و در نیتجه آمره هستند و برای مردم تکلیف بوجود می آورند و ضمانت اجرا دارند. براین اساس پرداخت مالیات برای همه ی اشخاص تبعه ی یک کشور اصل و معافیت مالیاتی استثناء براصل تلقی می شود. (مواد ۱ و ۲ قانون مالیاتهای مستقیم)

ممنوع الخروج شدن ، جریمه های مالیاتی، توقیف اموال، تامین اموال بدهکار مالیاتی نزد اشخاص ثالث از جمله ضمانتهای اجرای قانون مالیاتهاست .( مواد ۱۸۹ تا ۲۰۲ قانون مالیاتهای مستقیم)

۲- عمر مالیات

عمر مالیات به اندازه عمر کشور ها می باشد. ایجاد و توسعه ی آموزش، بهداشت، زیر ساختهای اقتصادی ، راهها ،‌بنادر، ‌فرودگاهها و…. از وظایف عمومی دولتهاست که بایستی هزینه ی آنها را از محل مالیات تامین کنند.

باج ، خراج ، حقابه، عوارض و …اسامی متعدد مالیات درگذشته هستند.

حق بیمه و عوارض شهرداری ها نیز نوعی مالیات هستند . تفاوت آنها با مالیات مستقیم این است که موارد و محل خرج آنها کاملاً مشخص می باشد .

مودی مالیاتی

مودی به صورت عام به معنی ادا کننده و کسی که وجهی را پرداخت می کند و به صورت خاص به معنی پرداخت کنندگان مالیات به اشخاص حقیقی و حقوقی که به موجب قانون مکلف به پرداخت مالیات هستند گفته می شود.

۳- عدم پرداخت مالیات

دو نوع عدم پرداخت مالیات داریم:

۱) اجتناب از پرداخت مالیات براساس معافیتها و نکات قانونی.

۲) فرار از مالیات با اعمال تقلب آمیز که جرم است و مجازات دارد .

۴- انواع مالیات

۱- مالیات مستقیم که به درآمد و دارایی اشخاص حقیقی و حقوقی تعلق می گیرد.(مواد ۱۷ تا ۱۳۰ قانون مالیاتهای مستقیم)

۲- مالیات غیر مستقیم که به کالا و خدمات تعلق می گیرد و مصرف کننده آنرا می پردازد.( قانون مالیات برارزش افزوده)

۵- تفاوت مالیات مستقیم با مالیات غیر مستقیم

۱- در مالیات مستقیم مودی قابل شناسایی است و عدم پرداخت مالیات در مورد او ضمانت اجراء پیدا می کند.

۲- در مالیاتهای غیر مستقیم ، دولت پرداخت کننده واقعی مالیات را نمی شناسد و این مالیات ها را از طریق اشخاص دیگری که قانوناً مکلف به وصول و پرداخت آن به دولت می شوند وصول می نماید.

۶- شاخص مالیات

هر مالیات با دو شاخص معرفی می شود:

۱- پایه مالیات. (ماخذ مالیات، مبنای مالیات) Tax Base

2- نرخ مالیات. Tax Rate

پایه ی مالیات آن جنس یا چیزی است که مالیات به آن تعلق می گیرد.

نرخ مالیات تعیین می کند که چه میزان از پایه ی مالیات متعلق به دولت است .( ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم)

نرخ مالیات ممکن است تصاعدی، مقطوع، ‌تنازلی و….. باشد . نرخ مالیات تعیین می کند که دولت چه میزان در درآمد ما شریک است. بنابراین همانگونه که هر شریک می تواند از شریک دیگر حساب شراکت و صورت عملکرد دوره یا مورد شراکت را بخواهد دولت نیز می تواند حساب شراکت خود در درآمد ما را بخواهد و به این دلیل ما در قانون مالیاتها هزینه های قابل قبول و غیر قابل قبول داریم.

دولت ممکن است بعضی هزینه ها و مخارج ما را قابل قبول نداند. مانند هزینه های غیر مربوط با فعالیت های دوره مالی مورد رسیدگی مؤدیان.

یک اصل مهم در اخذ مالیات ، محدود و ممنوع شدن اخذ مالیات مضاعف است. به این معنی که راجع به یک مورد مشخص نباید و نمی توان بیش از یک مالیات اخذ کرد. براین اساس نسبت به واگذاری حقوق املاک براساس ماده ۵۲ قانون مالیاتهای مستقیم به ماده ۷۶ قانون مذکور که تعلق یک مالیات را باعث ساقط شدن بقیه مالیاتها می داند توجه بفرمایید.

۷- رابطه در آمد مشمول مالیات و سود

اداره ی مالیاتی عمدتاً با سود کاری ندارد. معمولاً با درآمد مشمول مالیات کار دارد .

در این مورد سه فرض و حالت داریم :

۱- سود مساوی با درآمد مشمول مالیات است .

۲- سود بیشتر از درآمد مشمول مالیات است.

۳- سود کمتراز در آمد مشمول مالیات است .

حالت اول: اگر دفاتر قانونی عیناً پذیرفته شود و هزینه ها قابل قبول تلقی شوند فقط در این حالت سود مساوی با درآمد مشمول مالیات می شود .

حالت دوم: نرخ های خاص مالیاتی یا سودهای معاف از مالیات ؛ مانند مادة ۱۴۱ ق.م.م (سود حاصل از صادرات). در این حالت سود شرکت مشمول نرخ خاص بوده یا مشمول معافیت شده است و نتیجتاً بیش از درآمد مشمول مالیات خواهد بود.

حالت سوم: مأمور مالیاتی هزینه ها را غیر قابل قبول می داند، ذخیره استهلاک را نمی پذیرد، سود و زیان سنواتی را قبول نمی کند و یا ممکن است دفاتر شرکت رد شده باشد و مأمور مالیاتی در آمدها را علی الرأس تشخیص داده باشد. دراین حالت سود کمتر از درآمد مشمول مالیات شناخته می شود.

«مالیات حقوق»

وفق ترتیبات ماده ی ۸۶ قانون مالیاتهای مستقیم در مورد مالیات حقوق، دریافت کنندگان حقوق تکلیف به تسلیم اظهار نامه ندارند و مرور زمان آن ۵ سال از سررسید پرداخت آن می باشد. مرور زمان مالیاتی در قانون مالیاتهای مستقیم قبل از اصلاحیه سال ۱۳۸۰ سه سال از تاریخ سر رسید بوده است.

معافیت های مالیاتی در مورد حقوق در مادة ۹۱ قانون مالیاتهای مستقیم ذکر شده است.

در مواردی که کارفرما به تکالیف خود برای پرداخت مالیات حقوق اقدام نکند، طبق مقررات ماده ۹۰ قانون مالیاتهای مستقیم، مالیات به انضمام جرایم مربوط با صدور برگ تشخیص از کارفرما مطالبه خواهد شد و کارفرما در صورت اعتراض می تواند وفق ماده ۲۳۸ قانون مالیاتهای مستقیم اقدام کند.




«مالیات تکلیفی»

درمورد مالیات تکلیفی موضوع ماده ی ۱۰۴ قانون مالیاتهای مستقیم مالیات که به عنوان علی الحساب کسر می شود و مرور زمان ندارد. قابل ذکر است که برابر ماه ی ۱۹۹ قانون مالیاتهای مستقیم ، اشخاصی که برابر قانون مالیاتهای مستقیم، مکلف به کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر هستند در صورت تخلف بصورت تضامنی با مودی مسئول پرداخت مالیات هستند و علاوه بر آن ۲۰% مالیات پرداخت نشده در سررسید را نیز جریمه خواهند شد.

نکته : موضوع ماده ی ۹۰ قانون مالیاتهای مستقیم (اختلاف در مورد مالیات تکلیفی حقوق) قابل توافق با ممیز مالیاتی هست. اما مالیات تکلیفی موضوع ماده ۱۰۴ قانون مالیاتهای مستقیم قابل توافق با ممیز مالیاتی نیست.

توصیه می شود در مورد ماده ی ۱۰۴ قانون مالیاتهای مستقیم اگر سازمان امور مالیاتی از کارفرما تصفیه و واریز مالیات کسرشده ماده ی ۱۰۴ را مطالبه کرد کارفرما هم از پیمانکار خود بخواهد مفاصاحساب مالیاتی خود را به کارفرما ارائه کند و کارفرما نیز آن را به سازمان امور مالیاتی تسلیم نماید. چون در مورد پرداخت این مالیات مودی و پرداخت کننده متضامناً مسئول هستند. اگر مودی، مفاصای مالیاتی داشته باشد کارفرما مسئول پرداخت آن نخواهد شد.

«تشویقات مالیاتی»

۱- معادل یک درصد بازای هر ماه از مالیاتهای پرداختی مؤدی تا سررسید مقرر بعنوان جایزه خوش حسابی از مالیات متعلقه کسر خواهد شد. (ماده ۱۹۰ قانون مالیاتهای مستقیم)

۲- چنانچه مؤدیان مالیاتی که مکلف به نگاهداری دفاتر قانونی هستند سه سال متوالی تراز نامه و حساب سود و زیان ودفاتر و مدارک آنها مورد قبول اداره مالیاتی قرارگیرد و مالیات هر سال خود را در سال تسلیم اظهار نامه و بدون مراجعه به هیأتهای حل اختلاف مالیاتی پرداخت نموده باشند علاوه بر بند فوق معادل ۵ درصد اصل مالیات سه سال متوالی را بعنوان جایزه دریافت خواهند داشت که این جایزه از مالیات معاف است. (ماده ۱۸۹ ق . م م )

۳- در صورت تمکین به برگ تشخیص مالیاتی و توافق با اداره مالیاتی از ۸۰ درصد جرائم متعلقه معاف خواهند بود (تبصره یک ماده ۱۹۰ ق.م.م)

۴- در صورتی که مودیان ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ برگ قطعی مالیات نسبت به پرداخت یا ترتیب پرداخت آن اقدام نمایند ۴۰ درصد جرائم متعلقه بخشیده می شود .(تبصره ۲ ماده ۱۹۰ ق . م .م)

« جرائم مالیاتی »

۱- عدم تسلیم اظهار نامه توسط اشخاص حقوقی و مشمولان بندهای (الف و ب) ماده (۹۵) موجب تعلق جریمه ای معادل ۴۰ درصد مالیات متعلق بوده که غیر قابل بخشش است.

۲- عدم تسلیم اظهارنامه ی موضوع ماده ۱۱۴ توسط آخرین مدیران شرکت باعث خواهد شد که مدیران متضامناً مسئول پرداخت مالیات شرکت شوند .(تبصره ماده ۱۱۸ ق . م . م)

۳- عدم تسلیم اظهار نامه و تراز نامه حساب سود و زیان در دوره معافیت موجب لغو معافیت در سال مربوط خواهد شد.(تبصره ماده ۱۹۳ ق.م.م)

۴- عدم اجرای طرح توسعه، تکمیل، بازسازی و نوسازی و یا عدم بهره برداری ظرف مدت یکسال پس از مهلت تعیین شده در طرح سرمایه گذاری و یا انحلال یا انتقال ظرف مدت پنجسال پس از شروع بهره برداری، موجب تعلق مالیات معادل معافیت های مالیاتی منظور شده برای اجرای طرح و جرائم متعلقه موضوع ماده (۱۹۰) می شود. (تبصره ۱ ماده ۱۳۸ ق.م.م).

۵- در صورت خودداری از ارائه دفاتر در اجرای ماده ۱۸۱ ق. م.م بدون عذرموجه، درآمد مشمول مالیات مودی با نظر هیأت موضوع ماده ۹۷ ق.م.م بطریق علی الرأس محاسبه می شود. ( ماده ۱۸۱ ق . م . م)

۶- تاخیر در پرداخت مالیات پس از سررسید مقرر موجب تعلق جریمه ای معادل ۵/۲ درصد مالیات متعلقه بازای هر ماه تاخیر می شود.( ماده ۱۹۰ ق . م . م) این جریمه در مورد اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع بندهای الف و ب ماده ۴۰۹۵ درصد می باشد غیر قابل بخشودگی است.

۷- عدم تسلیم اظهار نامه در موعد مقرر موجب تعلق جریمه ای معادل ده درصد مالیات متعلقه خواهد شد.
(ماده ۱۹۲ ق . م. م) این جریمه در مورد اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع بندهای الف و ب ماده ۹۵ ق.م.م چهل درصد می باشد و غیر قابل بخشودگی است.

۸- عدم تسلیم تراز نامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر موجب تعلق جریمه ای معادل ۲۰ درصد مالیات متعلقه برای هریک از موارد فوق خواهد شد. (ماده ۱۹۳ ق .م .م)

۹- رد دفاتر قانونی موجب تعلق جریمه ای معادل ۱۰ درصد مالیات متعلقه خواهد شد.(ماده ۱۹۳)

تبصره مادة ۱۹۲ و تبصره مادة ۱۹۳ و مادة ۱۳۲ قانون مالیاتهای مستقیم متضمن نکاتی به شرح ذیل می باشند:

مادة ۱۹۲ قانون مالیاتهای مستقیم عدم تسلیم اظهارنامه در مواعد مقرر بوسیله مودی را موجب ۱۰% جریمه معادل مالیات متعلقه می داند. تبصره ی این ماده عدم تسلیم اظهار نامه توسط اشخاص حقوقی و مشمولان بندهای الف و ب ماده ۹۵ قانون مذکور را مشمول جریمه ی ۴۰% دانسته و جریمه ی مذکور قابل بخشودگی نیست.

بنابراین مودیان باید در تسلیم اظهار نامه با پست سفارشی دو قبضه تسریع کنند.

تبصره ی مادة ۲۲۶ قانون مالیاتهای مستقیم تسلیم اظهار نامه ی اصلاحی و تکمیلی را پیش بینی نموده و مودی را مجاز می داند که ظرف یک ماه اظهار نامه اصلاحی بدهد تا جایگزین اظهار نامه ی قبلی شود و تسلیم اظهار نامه ی اول در مواعد قانونی را کافی برای رفع مسئولیت تسلیم اظهار نامه می داند .

در مورد تبصره مادة ۱۹۳ به بند پایانی مادة ۱۱۰ قانون مالیاتهای مستقیم توجه شود.

تسلیم اظهار نامه در موعد مقرر حتی برای اشخاصی که در دورة معافیت هستند الزامی است و اگر این اشخاص اظهار نامه را در مواعد مقرر تسلیم نکنند از شمول معافیت خارج می شوند و به شرح ذیل مشمول:

الف) بند ۱ مادة ۹۷ قانون مالیاتهای مستقیم می شوند.

ب) از آنان مطالبه مالیات می شوند.

ج) ۴۰% مالیات هم جریمه می شوند.

۱۰- چنانچه اظهار نامه ی مالیاتی به موقع تسلیم و بدون رسیدگی قبول شده باشد (ماده ۱۵۸) در صورتیکه در آمد ابرازی مؤدی بادرآمد تشخیصی قطعی شده اداره امور مالیاتی بیش از ۱۵ درصد اختلاف داشته باشد علاوه بر تعلق جرائم مالیاتی به مؤدی تا سه سال هیچگونه بخشودگی و تسهیلات دیگر به وی اعطاء نخواهد شد.(ماده ۱۹۴ ق . م. م)

۱۱- جریمه ی تخلف آخرین مدیران قبل از انحلال از لحاظ تسلیم اظهار نامه ی موضوع ماده ۱۱۴ معادل ۲ درصد سرمایه پرداخت شده شرکت در تاریخ انحلال خواهد بود. (ماده ۱۹۵ ق . م.م)

۱۲- جریمه ی تسلیم اظهار نامه موضوع ماده ۱۱۴ بر خلاف واقع توسط آخرین مدیران شخص حقوقی معادل یک درصد سرمایه ی پرداخت شده در تاریخ انحلال می باشد.(ماده ۱۹۵ ق . م.م )

۱۳- جریمه ی مدیران تصفیه در صورت تخلف از مقررات مالیاتی معادل ۲۰ درصد مالیات متعلقه خواهد بود. (ماده ۱۹۶ ق . م .م)

۱۴- جریمه ی عدم تسلیم لیست حقوق معادل ۲ درصد حقوق پرداخت شده می باشد .(ماده ۱۹۷ ق . م . م)

۱۵- جریمه ی عدم تسلیم قراردادهای پیمانکاران ظرف مهلت مقرر معادل یک درصد مبلغ قراردادها خواهد بود.(ماده ۱۹۷ ق. م . م).

۱۶- عدم کسر و ایصال مالیاتهای تکلیفی در موعد مقرر موجب تعلق جریمه ای معادل ۲۰ درصد مالیات متعلقه خواهد شد.(ماده ۱۹۹ ق . م . م)

۱۷- وصول مالیات از طریق عملیات اجرائی علاوه بر وصول اصل بدهی و جرایم متعلقه باعث تعلق جریمه ای معادل ۱۰ درصد جمع بدهی و جرائم متعلقه خواهد شد. (ماده ۲۱۱ ق . م . م)

« حل اختلاف مالیاتی»

مادة ۲۴۴ قانون مالیاتهای مستقیم مرجع رسیدگی به کلیه اختلاف های مالیاتی را هیأت حل اختلاف مالیاتی می داندکه متشکل از۱ نفر عضو قاضی و ۱نفر نماینده ی سازمان امور مالیاتی است و۱نفر نماینده ی اتاق بازرگانی و صنایع و معاون یا اتاق تعاون یا جامعه ی حسابداران رسمی یا تشکلهای صنفی به انتخاب مودی می باشد.

مودی باید بخواهد که نماینده مورد نظر او ازاتحادیه صنفی ذیربط خود باشد تا دفاع ازاو را به خوبی انجام دهد. براساس تبصره های ۱ و ۲ همین ماده اداره مالیاتی به هنگام تشکیل جلسه از اعضاء هیأت حل اختلاف که یکی از آنها نماینده معرفی شده ی مودی است دعوت می کند.

اگر مودی نماینده ی را خودش انتخاب نکند سازمان امور مالیاتی یکی از نمایندگان مورد نظرخود (معمولاً نماینده اتاق بازرگانی) را دعوت می کند.

پس از آنکه برگ تشخیص مالیات با اوصاف و شرایط قانونی مندرج در مادة ۲۳۷ قانون مالیاتهای مستقیم صادر و ابلاغ شد ممکن است مودی اعتراض داشته باشد. اعتراض مودی براساس ماده ۲۳۸ قانون مالیاتهای مستقیم برای رسیدگی نزد ممیز کل مطرح می شود و ظرف ۳۰ روز از تاریخ اعتراض مودی رسیدگی خواهد شد . اعتراض مودی در این مرحله قابل توافق با ممیز کل است.

اگر مودی با ممیز کل به توافق نرسیده باشند پرونده به هیأت حل اختلاف مالیاتی می رود . درهمین مرحله که پرونده نزد ممیز کل می رود مودی باید بخواهد که در صورت عدم توافق با ممیز کل از نماینده اتحادیه (یا هر مرجعی که مودی خواسته) دعوت شود و اگر سازمان مالیاتی از نماینده ی معرفی شده بوسیله مودی دعوت نکرده بود مودی باید جهت حضور نماینده معرفی شده خود تقاضای تجدید جلسه را بکند.

براساس ماده ۲۴۰ قانون مالیاتهای مستقیم، نماینده سازمان امور مالیاتی باید در جلسه هیأت حل اختلاف مالیاتی حاضر شود و برای توجیه تشخیص و نظر خود دلایل کافی و مستند ارائه کند وبرابر مادتین ۲۴۸ و ۲۴۹ قانون مالیاتهای مستقیم هیأت حل اختلاف مالیاتی بایستی براساس دلایل و مستندات قانونی و کامل و به صورتی دقیق به اعتراض مودی رسیدگی کنند و رأی این هیأت بایستی مدلل و مستند و موجه باشد.

حضور نماینده ی مودی بویژه آنکه از اتحادیه صنفی مربوطه انتخاب شده باشد و توجه این نماینده به حقوق قانونی مودی وتوجه به ترتیبات قانونی رسیدگی به موضوع در هیأت حل اختلاف مالیاتی می تواند حقوق قانونی مودی را حفظ نماید.

ضمانت اجرای اعتراضات غیر موجه این است که برابر مقررات اگر مودی اعتراض کرد و اعتراض او در مراجع رسیدگی وارد دانسته نشد بایستی ۱% مبلغ مالیات را به عنوان هزینه ی دادرسی بپردازد.